Aleksander Kamiński (1903-1978)

działacz harcerski, pisarz, historyk-archeolog

Z Zalesiem Dolnym wiąże go działalność konspiracyjna w trakcie okupacji oraz prace literackie.

Urodzony w Warszawie, z harcerstwem związał się od 1918. Absolwent Uniwersytetu Warszawskiego z roku 1928. Wydawał już przed wojną. Były to trzy powieści stanowiące jednocześnie metodyczne podręczniki dla ruchu harcerskiego: Antek Cwaniak (1932), Książka wodza zuchów (1933), Krąg rady (1935).

W czasie wojny powstała jego Wielka Gra, której I wydanie z 1942 roku zniszczono ze względów bezpieczeństwa, II nie zostało rozkolportowane z powodu wybuchu Powstania, a po raz pierwszy ukazało się konspiracyjnie (!) w tzw. drugim obiegu w 1983 roku (antydatowane na rok 1981). Drugą książką z okresu okupacji były Kamienie na szaniec (1943). Przyniosła mu ona największą popularność. Powieść oparł na losach Tadeusza „Zośki” Zawadzkiego, Jana „Rudego” Bytnara i Aleksego „Alka” Dawidowskiego. Dzieło po raz pierwszy opublikował w 1943 roku pod pseudonimem Juliusz Górecki. W czasie wojny był także redaktorem podziemnego „Biuletynu Informacyjnego”. Działał w ruchu oporu, był między innymi członkiem ścisłego kierownictwa Szarych Szeregów.

Po 1945 roku zajął się działalnością naukową. Tytuł doktora uzyskał w 1947. Po 1948 odsunięty od ZHP, w następnych latach usunięty także z UW. Dopiero odwilż roku 1956 przyniosła przywrócenie do harcerstwa, a następnie do pracy na uniwersytecie. W 1969 uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego. Po wojnie wydał jeszcze m.in. Narodziny dzielności (1947) oraz Zośka i Parasol. Opowieść o niektórych ludziach i niektórych akcjach dwóch batalionów harcerskich (1957).


Losy najbardziej znanego utworu Aleksandra Kamińskiego wiążą się z Zalesiem Dolnym, a dokładniej z dwoma tutejszymi domami. Pierwszy z nich to willa Jast przy Moniuszki 7, gdzie we wczesnych latach czterdziestych pomieszkiwał. Dom był własnością pułkownika Stefana Pindelskiego i jego żony Jadwigi. W trakcie okupacji stanowił schronienie dla wielu ukrywających się osób. Drugi budynek to położony przy ulicy Królowej Jadwigi 11 dom rodziców Tadeusza Zawadzkiego, „Zośki”. Odbywały się tu konspiracyjne spotkania m.in. Komendy Głównej AK oraz ścisłego kierownictwa Szarych Szeregów. W tym domu spotykali się także bohaterowie książki Kamienie na szaniec. Byli wśród nich nie tylko „Zośka”, „Alek” i „Rudy”, lecz także wielu innych, jak bracia Jan „Czarny Jaś” i Tadeusz „Tadzio” Wuttke. Na ich wspomnieniach, na tych postaciach Aleksander Kamiński oparł swoją prozę.